Türk Edebiyatında İslamiyet'in Etkisiyle Yazılan İlk Eserler

Karahanlılar Dönemi, Türk edebiyatında çok önemli bir yere sahiptir. Bu dönem, İslami Dönem Türk Edebiyatı'na geçiş dönemidir. Bu geçiş döneminde dört büyük eser verilmiştir ve bu dört büyük eser Türk edebiyatında İslami dönemin başlangıcı olarak kabul edilir. 11-12. yüzyılda ortaya konan bu dört büyük eseri yazımızda detaylı bir şekilde işleyeceğiz.

1. Kutadgu Bilig

• Eserin günümüz Türkçesindeki karşılığı "Mutluluk Veren Bilgi"dir. 
• Yusuf Has Hacip tarafından 1069 yılında yazılmıştır.
• Siyasetmane türünün Türk edebiyatındaki ilk örneğidir. (Siyasetmane: Devlet adamlarına yöneticilik hakkında bilgi veren, öneriler sunan yapıtlardır)
• Türkler arasında İslamiyet'in yayılmasının ardından İslamiyet'in etkisiyle yazılmış ilk eserimizdir.
• Aruz ölçüsünü kullandığımız ilk eserimizdir. Aruz ölçüsünün yanında yer yer hece ölçüsü de kullanılmıştır.
• Okuyucuya verilmek istenen mesaj dört sembolik karakter üzerinden aktarılmaktadır. Bu dört karakter arasında geçen diyaloglar ve olaylar üzerinden başta hükümdar olmak üzere devlet kademesindeki herkese yöneticilik ve adalet konusunda öğütler verilmektedir.

         Kün Togdı: Hükümdardır, adaleti temsil eder

         Ay Toldı: Vezirdir, mutluluk ve saadeti temsil eder

         Ögdülmiş: Vezirdir, aklı ve zekayı temsil eder

         Odgurmış: Akıbeti ve kanaati temsil eder

• Eserde iyiliğin, iyi olmanın önemi, bilgi ile aklın önemi, hükümdarın ve yüksek makamdaki devlet erkanının görevleri ve devlet çalışanlarının sahip olması gereken vasıflar anlatılmaktadır. Bunların yanında aile, ev hayatı hakkında da önemli hususlara değinilmektedir.
• Didaktik yani öğretici yanı ağır basan bir eserdir.

2. Divanü Lügati't-Türk

• Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072 yılında kaleme alınmıştır.
• Eser, günümüz Türkçesiyle "Türk Sözlüğü Divanı" anlamına gelmektedir.
• Araplara Türkçe öğretmek için yazılmıştır ve Türkçe-Arapça sözlük niteliği taşır.
• Türkçenin ilk sözlüğü, ilk ansiklopedisi ve ilk dil bilgisi kitabı olma özelliği taşır.
• Sözlük olmanın yanı sıra tarihi ve kültürel içerikler barındırması nedeniyle de çok önemli bir eserdir.  
• Türk boyları ve Türklerin yaşadıkları bölgelerle ilgili ayrıntılı bilgi vermektedir. 
• 7500'ten fazla Türkçe kelimenin Arapça karşılığına yer verilmiştir.
• Aruz ve hece ölçüsü karışık yazılmıştır.
• Eser, tesadüfi bir şekilde Ali Emiri Efendi tarafından 1915 yılında İstanbul'da bulunmuştur. 

3. Atabetü'l-Hakayık

• Edip Ahmet Yükneki tarafından 12. yüzyılda kaleme alınmıştır.
• Eserin günümüzdeki anlamı "Hakikatlerin Eşiği"dir. 
• Didaktik yani öğretici bir eserdir. 
• Ahlaklı insan olabilmek için yapılması gerekenler anlatılmıştır. Bunun yanında bilgili olmanın önemine yer verilmiştir.
• Bilginin faydası ve bilgisizliğin zararları sıkça işlenmiştir.
• Aruz ölçüsü ile yazılmıştır.
• Eserde hadislere ve Arapça yazılan şiirlere de yer verilmiştir.

4. Divan-ı Hikmet

• Ahmet Yesevi'nin "hikmet" adını verdiği şiirlerden oluşmaktadır. 
• Ahmet Yesevi'nin müritleri, Ahmet Yesevi'nin sohbetlerini derleyip toplayarak bu eseri oluşturmuşlardır.
• Türk tasavvuf edebiyatının en eski örneklerinden sayılır.
• Eserde dervişlik ve Yesevi tarikatı hakkında detaylı bilgiler bulunmaktadır.
• Cennet ve cehennem hakkında bilgiler verilmektedir.
• Hz. Muhammed'in hayatı ve mucizeleri de anlatılmaktadır.
• Aruz ve hece ölçüsü kullanılarak yazılmıştır.
• Eserin yalın bir dili vardır.

Karahanlı Dönemi'ne ait olan ve Türk edebiyatında İslamiyet'in etkisiyle yazılan ilk eserlerimizi bu şekilde tanımış olduk. Bu eserlerle ilgili olarak sormak istediğiniz herhangi bir şey olursa yorum kısmına yazabilirsiniz, sağlıcakla kalın :)

Önerilen Yazı 👉 Masalın Önemi ve Edebiyatımızdaki Yeri Nedir?

Önerilen Yazı 👉 Dede Korkut Kimdir? Dede Korkut Hikayelerinin Önemi Nedir?