Dede Korkut Kimdir? Dede Korkut Hikayelerinin Önemi Nedir?


Dede Korkut Hikayeleri diğer bir adıyla Kitab-ı Dede Korkut, 13. yy'da Müslüman Oğuz boyları tarafından oluşturulmuş önemli bir başyapıtımızdır. Hikayeler 13.yy'a kadar ağızdan ağıza söylenerek yayılmış ve 15.yy'da ise ismi belli olmayan bir kişi tarafından yazıya geçirilerek günümüze kadar ulaşmıştır.



DEDE KORKUT HİKAYELERİNİN İSMİ NEREDEN GELMEKTEDİR?
Hikayelere Dede Korkut Hikayeleri denmesinin nedeni ise, her hikayenin sonunda Dede Korkut adında ihtiyar, bilge bir kişinin hikaye kahramanına isim vermesi nedeniyle hikayeler bu isim ile anılmaktadır. Ayrıca bu hikayelerin ilk anlatıcısının da Dede Korkut olduğuna inanılır ve bu nedenle de bu hikayeler Dede Korkut Hikayeleri olarak anılmaktadır.

Her hikayede olağanüstü bir kahraman doğar ve bu olağanüstü yeteneklerini büyüdüğünde keşfeder. Halka veya ailesine kötülük yapanlara karşı olağanüstü yetenekleri ile karşı koyar ve zafer kazanır. Dede Korkut da her hikayenin sonunda ortaya çıkarak hikaye kahramanına yeteneğine göre bir isim verir ve 12 hikaye genel olarak bu tema çerçevesinde oluşur.

DEDE KORKUT KİMDİR?
Korkut Ata veya günümüzdeki adıyla Dede Korkut, Oğuz Türkleri zamanında yaşamış efsanevi özelliklere sahip bilge bir kişi olarak anılmaktadır. Bazı rivayetlere göre Bayburt'ta bazı rivayetlere göre ise Orta Asya'da yaşamış bir kişidir. Orhan Şaik Gökyay, Bayburt'taki Ali Baba Türbesi adlı Türkmen türbesinin Dede Korkut'a ait olduğunu savunmaktadır. Bunun yanında Anaolu'nun çeşitli yerlerinde ve Azerbaycan'da Dede Korkut'a ait oluğuna inanılan mezarlar bulunmaktadır.

Dede Korkut'un Bayat Boyundan Kara Hoca'nın oğlu olduğu ve 300 yıla yakın yaşadığına dair  efsanevi bilgiler günümüze ulaşmaktadır. İslamiyetten önceki dönemde şamanlık yaptığına, İslamiyetin etkisiyle birlikte ise bir evliya karakterine büründüğüne inanılmaktadır.

Bir rivayete göre çok uzun süre yaşamış ve 300 yıla yakın yaşadıktan sonra ölümden kaçmaya çalışmıştır. Bu nedenle dünyanın dört bir yanında giderek ölümün kendisini bulamayacağını düşünmektedir ama gittiği her yerde kendisi için mezar kazan birilerini görmüş ve ölümden kaçmanın imkansız olduğuna kanaat getirerek 300 yaşında vefat etmiştir.

DEDE KORKUT HİKAYELERİNİN ÖNEMİ NEDİR?
Dede Korkut Hikayeleri hem edebi açıdan hem de tarihimiz açısından büyük önem taşımaktadır. Bu hikayeler Türk boylarının yaşantıları, gelenekleri, adetleri ve yaşadıkları coğrafya hakkında bilgi vermektedir. Bunun yanında Dede Korkut hikayeleri, Türk edebiyatında destan döneminden halk hikayeciliğine geçişte önemli rol oynamaktadır. İçerisinde destansı unsurlar bulundurmakla birlikte halk hikayelerinin de temelini oluşturmaktadır. Bunların yanında Oğuz Türklerinin düşmanlarıyla yaptıkları savaşlarla birlikte kendi içlerindeki çekişmelere de yer vermektedir.



13.yy'da İslamiyet, Türk toplulukları arasında yeni yeni benimsenmeye başlanmıştı ve bu yönde eserler kaleme alınmaktaydı. Dede Korkut Hikayelerinde de İslamiyetin etkisi görülmekle birlikte eski Türk inanışları ve bu inanışların kalıntısı olarak kültüre yerleşmiş olan görenekler de görülmektedir.

Dede Korkut Hikayeleri 12 hikayenin bir araya gelmesi sonucu oluşturulmuştur. 13. yy'da sözlü gelenek ürünü olarak ortaya çıkmış ve 15.yy'da kimliği belli olmayan bir kişi tarafından yazıya geçirilerek varlığını korumuştur.

Hikayeler nazım ve nesir karışık olarak yazılmıştır, yani düz yazı ile şiir iç içe bir bütün olarak hikayeleri oluşturmaktadır. Hikayecinin kendi anlatımı nesir yani düz yazıyla, kahramanın olağanüstülük gösterdiği yerler veya kahramanın konuşma kısımları ise nazım yani şiirle anlatılmıştır. Eski Türklerin geleneklerinden biri olan kopuz eşliğinde söylenen şiirler bu hikayeler için de geçerlidir. Hikayecinin anlatımları nesir şeklinde olduğu için kopuz kullanılmazken kahramanın bizzat aktif olarak yer aldığı kısımlar ise kopuz eşiliğinde söylenerek sözlü edebiyatımızın bir ürünü olmuştur.

Görüldüğü üzere hem Dede Korkut hem de hikayeleri tarihimizde ve edebiyatımızda önemli bir yere sahiptir. Tıpkı Göktürk Kitabeleri gibi Dede Korkut Hikayeleri de Türklerin gelenekleri, yaşayışları ve inanışları hakkında çok kıymetli bilgiler sunmaktadır. Bu hikayeler günümüz Türkçesi ile tekrar yazılmıştır, çocuklarımıza küçük yaşlarda bu hikayeleri okutarak kültürümüz ve edebiyatımız açısından birçok bilgiyi öğrenmelerine yardımcı olabiliriz. Ben de ilerleyen yazılarımda bu hikayeleri inceleyerek özetlerini sunacağım.

Bu yazımızda Dede Korkut Hikayelerini ve Dede Korkut'u tanımış olduk, edebiyatla ilgili diğer yazılarımızı okumak isterseniz buraya tıklayabilirsiniz.

Dede Korkut Hikayeleri hakkında daha çok bilgi almak ve diğer hikayelerin özetlerini incelemek isterseniz aşağıda okumak istediğiniz yazıya tıklayarak okuyabilirsiniz. 

Dede Korkut Kimdir? Dede Korkut Hikayelerinin Önemi Nedir?
Dirse Han Oğlu Boğaç Han Hikayesi
Salur Kazan'ın Evinin Yağmalanması Hikayesi
Kam Büre Bey Oğlu Bamsı Beyrek Hikayesi
Kazan Bey'in Oğlu Uruz Bey'in Tutsak Olması Hikayesi
Deli Dumrul Hikayesi
Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı Hikayesi
Kazılık Koca Oğlu Yiğenek Hikayesi
Tepegöz Hikayesi 
Begil Oğlu Emren Hikayesi
Uşun Koca Oğlu Segrek Hikayesi 
Salur Kazan'ın Tutsak Olup Oğlu Uruz'un Çıkarması Hikayesi

11 yorum:

  1. Cok severim dede korkut hikayelerini :) gercekten cok ögretici ve büyüklerinde severek dinlyebilecegi türdn :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Evet küçükler için ilginç, bizler için ise ders niteliğinde öğretici hikayeler :)

      Sil
  2. Küçükken bana derlerdi gel sana dede korkut hikayeleri anlatım diye bende sanırdım dinledikten sonra dedimizi korkutacağız :))) Küçüklük aklı işte ehehehhe :) Gülme :) Yahu gülemesene küçüktüm o zaman :) Neyse güldürdüm ya sizi yeter bana ;)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Haha :)) Küçükken ben de korku hikayesi zannederdim :) Evet, gülümsememize vesile oldun, teşekkürler :)

      Sil
    2. Rica ederim ne demek :))))

      Sil
  3. Güzel içerik başarılar dilerim dede korkut iyidir ya :)

    YanıtlaSil
  4. Çok güzel bir inceleme olmuş, kaleminize sağlık :)

    YanıtlaSil
  5. Çok güzel bir araştırma teşekkür ederim :)))

    YanıtlaSil

Yorumlarınız Bizim İçin Kıymetlidir, Düşüncelerinizi Paylaşırsanız Seviniriz :)

Blogger tarafından desteklenmektedir.