DİVAN EDEBİYATI

 

    Merhaba sevgili okurlar, bu yazımda bloğa açacağım yeni bir bölümden bahsetmek istiyorum. Bloğumuza "Divan Edebiyatı" adlı bir bölüm açacağım ve bu bölümümüzde Divan edebiyatına, bu edebiyata mensup şairlere, şiirlere ve bu edebiyata ait birçok unsura yer vermek istiyorum. Bildiğiniz üzere ben Türk dili ve edebiyatı mezunuyum ve şu anda Eski Türk Edebiyatı yani Divan edebiyatı üzerine yüksek lisans yapmaktayım. Böyle bir bölüm oluşturarak size elimden geldiğince bu edebiyatı tanıtmaya, anlatmaya ve sevdirmeye çalışacağım. Şimdi arkanıza yaslanın, bu bölümdeki ilk yazımda Divan edebiyatına kısa bir giriş yapacağız.

    Divan edebiyatı, Klasik Türk edebiyatı, Eski Türk edebiyatı gibi birçok değişik şekilde adlandırılan bu edebiyat 13. yy ile 19. yy arasını kapsamaktadır. Bu yüzyıllar arasında Mevlana, Yunus Emre, Ali Şir Nevai, Avni (Fatih Sultan Mehmet), Fuzuli, Baki, Nedim, Şeyh Galip gibi birçok değerli şahsiyet bu edebiyata mensup olarak eserlerinin oluşturmuşlardır.

    Divan edebiyatında üç karakter vardır; aşık, sevgili ve ağyar yani aşığın rakibi. Aşık dediğimiz kişi şairin  kendisidir ve şair bir sevgiliye aşıktır, sürekli onu görmek, onunla birlikte olmak ister ama sevgili o denli vefasızdır ki aşığın hiçbir isteğini kabul etmez, ona olabildiğince eziyet etmeye çalışır. Aşığımızın bir de rakibi vardır. Rakip denmesinin nedeni de anlayacağınız üzere aşığın sevgiliye kavuşmasını engelleyen kişidir.

    Aşık sürekli sevgilinin muhitinde, kapısının eşiğinde bulunur. Sevgiliyi görmeden geçireceği her an onun için zulümdür. Aşık, sevgisinin esiridir, sevgisi yüreğini öylesine yakıp kavurmaktadır ki sevgilisini bir an olsun aklından çıkarmamaktadır. Aşık, sevgisinden dolayı ne kadar acı çekerse çeksin bir an olsun sevgisinden vazgeçmez ve artık öyle bir hale gelir ki çektiği acıdan zevk almaya başlar.

    Sevgili ve rakip sembolik kişilerdir. Bazı beyitlerde şair, sevgiliden bahsederken aslında Allah'a olan aşkını dile getirmektedir, böyle şiirlerde de rakip dünyanın güzellikleri olmaktadır. Dünyanın insanı oyalayarak Allah'ı anmasını engellemesi sebebiyle rakip diyebiliriz. Böyle bir anlatıma genellikle Fuzuli'nin Şeyh Galip'in ve Şeyhülislam Yahya'nın şiirlerine rastlıyoruz. Bunun tam tersi olarak Nedim'in ve Kani'nin eserlerinde ise bayanlara yazılan şiirler vardır. Sevgiliden kastedilen bir bayandır ve beşeri aşk temasında şiirler oluşturulur. Görüldüğü üzere şiirler ilahi ve beşeri aşk olmak üzere iki şekilde işlenmektedir. Bunun farkına varıp anlamak da okuyucunun bilgisine ve becerisine kalmış bir durumdur.

    Divan edebiyatı apayrı bir dünyadır, şairleri anlayabilmek için bu edebiyatın diline, üslubuna, söz sanatlarına çok hakim olmak gerekir; çünkü Divan edebiyatı sanatçıları yüksek edebi değere sahip insanlardı. Birçoğu Arapça ve Farsça'nın yanında birçok dile ve kültüre hakim oldukları için eserlerini oluştururken çok farklı kaynaklardan faydalanıyorlardı. Bu sebeple bir şairi anlamak için onun edebi kişiliğinin yanında hayatını ve yaşam tarzını da bilmek gerekmektedir.

   
    Evet sevgili okurlar Divan edebiyatını mümkün olduğunca sizi sıkmadan, terimlere boğmadan anlatmaya çalıştım. İlerleyen günlerde gazel şerhleri, Divan edebiyatı şairlerinin ilginç yönleri, en çok beğenilen beyitleri incelemek gibi bu edebiyata ait birçok unsuru sizlerle paylaşmaya çalışacağım. Şimdilik yazımı burada noktalıyorum, sizler bu yazıyı okurken ben araştırmalarıma ve yazı çalışmalarıma devam etmekte olacağım. Sağlıcakla kalın.