"AB-I HAYAT- HAYAT SUYU" MENKIBESİ

Ab-ı Hayat, içeni ölümsüz yaptığına inanılan sudur

Merhaba edebiyat severler, bu yazımda Divan edebiyatında sıkça işlenen ve içeni ölümsüzlüğe kavuşturduğuna inanılan su olan ab-ı hayatı yani hayat suyunu inceleyeceğiz.

Ab-ı hayat, Farsça su demek olan "ab" kelimesi ile Arapça "hayat" kelimelerinin birleşmesi sonucu oluşmuş bir tamlamadır. Ab-ı hayat suyunun bir menkıbesi vardır ve bu suyu bulan iki kişinin ölümsüz olduğu bu menkıbede anlatılır. Şimdi anlatacağım menkıbede suyu içip ölümsüzlüğe kavuştuğuna inanılan kişiler size çok tanıdık gelecek. İşte menkıbemiz:

"İnanışa göre İskender ordusuyla bir sefere çıkmış ve bu sefer sırasında uğradığı bir memlekette ab-ı hayat denilen bir suyun olduğu, bu suyu içenlerin ölümsüzlüğe kavuşacağı söylenmiş. Bunun üzerine İskender yanına Hızır ve İlyas'ı da alarak bu suyu aramaya başlamışlar. İskender, Hızır ve İlyas uzun süren deniz yolculuğundan sonra suyun bulunduğu zulümat(karanlıklar) ülkesine varmışlar. İskender'in yanında karanlığı aydınlatan iki mücevher varmış. Bu mücevherlerden birini Hızır ile İlyas'a vermiş, diğerini de kendi yanına alarak dağılmışlar ve ab-ı hayatı aramaya başlamışlar. Hangisi suyu bulursa diğerlerine haber verecekmiş. Uzun aramalar sonucu Hızır ile İlyas yorulup bir yere oturmuşlar, yanlarında getirdikleri balıkları pişirip yemek için bir derede yıkarken ölü balıklar canlanmış ve o an ab-ı hayatı bulduklarını anlamışlar. Sudan kana kana içmişler ve İskender'e haber vermek üzere yola koyulmuşlar; ama bir daha o suyu bulamamışlar. Suyu içen Hızır ve İlyas ölümsüzlüğe kavuşmuşlar. Hızır karada, İlyas ise denizde yardıma muhtaç olan kişilere yardım ederler ve her sene 6 mayıs günü İskender seddi üzerinde buluşarak hacca gider, o sene yapacakları işleri görüşürlermiş. Aynı zamanda Hızır ve İlyas'ın her yıl görüştüğü bu gün Hıdırellez olarak adlandırılmış ve halen de kutlanmaktadır."

Ab-- Hayat suyunu içen Hızır ve İlyas'ın her sene buluşma günü Hıdırellez olarak kutlanır

Bu menkıbede geçen İskender, Büyük İskender'dir. Menkıbenin diğer varyantlarında ise İskender'in yerine Zülkarneyn'e yer vermişlerdir. Kur'an- Kerim'de de Zülkarneyn, Hızır ve İlyas dolayısıyla bu sudan bahsedilir.

Ab-ı hayat Divan edebiyatında da sıkça kullanılmıştır. Sevgilinin dudağı ab-ı hayata benzetilmiş ve bu dudaktan öpenlerin de ölümsüzlüğe ulaşacağı beyitlerde işlenmiştir. Tabi ki burada dudak kavramını mecazi anlamda düşünmek gerekir. Zira zamanın şeyhülislamlarından olan Şeyhülislam Yahya, Fuzuli, Avni(Fatih Sultan Mehmet), Muhibbi(Kanuni Sultan Süleyman) gibi dini yönü kuvvetli ve aynı zamanda Divan şairi olan bu şahsiyetler de sevgilinin dudağının ab-ı hayat olduğunu söylemişlerdir.

Görüldüğü üzere ab-ı hayat hem edebiyatımızda hem de inancımızda yer etmiş bir unsurdur. Varlığı şimdiye kadar ispatlanmasa da birçok defa şiirlerde işlenmiş ve menkıbeleri dilden dile dolaşmıştır.

Bu yazımızda hem ab-ı hayatı öğrendik hem de edebiyatımızdaki yerini incelemiş olduk, diğer yazılarımı okumak isterseniz buraya tıklayabilirsiniz. Bir başka yazıda görüşmek dileğiyle, Hızır ve İlyas her zaman yoldaşımız olsun :)